ปราสาทเมืองสิงห์

…เธอก้มเก็บดอกลีลาวดีที่ร่วงหล่นลงระหว่างทางเดิน บางครั้งก็วิ่งไปเก็บบริเวณใต้ร่มเงาต้นลีลาวดีด้วยความเพลิดเพลิน ผมไม่อยากเร่งรีบปล่อยให้เธอได้ผ่อนคลายอารมณ์ก่อนจะก้าวเดินสู่ปราสาทแห่งพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร

ศาสนสถานแห่งนี้น่าจะเป็นหมุดหมาย อันแสดงถึงความเจริญรุ่งเรืองและอำนาจที่เคยเฟื่องฟูของอารยธรรมจากดินแดนบูรพาทิศ สู่ดินแดนชายขอบทิศประจิมของเมืองไทย หากย้อนไปไกลกว่านั้น ก็คงต้องอ้างอิงจากหลักฐานซึ่งนักโบราณคดีขุดค้นพบ บริเวณนอกกำแพงเมืองด้านทิศใต้ ริมแม่น้ำแควน้อย อาทิหลุมฝังศพมนุษย์และเครื่องมือเครื่องใช้ที่ฝังร่วมกับศพ เช่น ภาชนะดินเผา ดินเผา ภาชนะสำริด (ขวาน ทัพพี กำไล) ลูกปัดหินอะเกตและคาร์นีเลียน กำไลหิน ลูกปัดแก้ว กำไลเปลือกหอย ฯลฯ กำหนดอายุราวปลายยุคโลหะสมัยก่อนประวัติศาสตร์ ณ อาณาบริเวณแห่งนี้เมื่อสองพันกว่าปีมีเมืองโบราณที่เรียกขานกันว่า “เมืองสิงห์”

ในมือของเธอ…ยังคงถือดอกลีลาวดีกระโดดโลดเต้นบนขั้นบันไดศิลาแลง ท่ามกลางแสงตะวันแผดกล้าจนเหงื่อชุ่มไปทั้งเรือนหน้า ผู้คนมากมายต่างมาเยี่ยมชมศาสนสถานแห่งนี้ไม่ขาดสาย บ้างเอ่ยถึงความยิ่งใหญ่งดงามของสายธารอารยธรรมขอมที่แผ่ขยายมาถึงที่นี่ บางคนก็พร่ำพูดถึงการนั่งตากแอร์เย็นอยู่ในร้านกาแฟคลายความรุ่มร้อน คิด ๆ ไปก็อดทึ่งต่อความทรหดอดทนของคนสมัยก่อนเสียไม่ได้ พวกท่านเหล่านั้นต้องลำบากตรากตรำ ยาตราทัพเข้าสมรภูมิรบรันพันตูบาดเจ็บล้มตายเพื่อปกป้องอาณาเขต ไว้ให้คนรุ่นหลัง มองอีกด้านกลับกันในยุคนิวนอร์มอล…สงครามความคิดต่างกำลังคุกคามพื้นที่แห่งมิตรภาพ

นี่ไม่ใช่ครั้งแรกของผมกับการมาเที่ยวปราสาทแห่งนี้ หากเรื่องเล่าบางเรื่องแม้จะเป็นข้อสันนิษฐาน ทว่าสิ่งที่จะยืนยันถึงอนุสรณ์สถานแห่งพลังความเชื่อและศรัทธาคือปราสาทหินศิลาแลง หลังคาและยอดปรางค์ก่อด้วยหินทราย มีร่องรอยการใช้ปูนปั้นหุ้มประกอบ บนยอดปรางค์ประธานนักวิชาการคาดกันว่าน่าจะมีรูปหน้าคนหรือที่เรียกกันว่าพรหมพักตร์ ทั้ง ๔ ทิศ คือพระพักตร์ของพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร อันเป็นสถาปัตยกรรมแบบบายนในยุคสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗