เล่าเรื่องเมืองประทุม…สุสานหอยนางรม

เรื่องและภาพ: อัยย์ รินทร์


ภาพที่เราเห็นวันนี้หากย้อนกลับไปในวันวาน บางอย่างย่อมมีคำตอบแต่บางสิ่งนั้นห่างไกลจนเกินจะหวนคืน สิ่งที่เรา ๆ ท่าน ๆ รับรู้กันว่าครั้งหนึ่งเราเคยเชื่อกันสนิทใจ ว่า “โลกแบน” และแล้วเมื่อผ่านพ้นไปอีกยุคสมัย พัฒนาการทางความคิด มีเหตุและผล มนุษย์เริ่มมีข้อมูล หลักฐานอ้างอิง ยืนยันได้ว่าแท้ที่จริงแล้วเราอาศัยอยู่ใน “โลกกลม ๆ ” กระนั้นก็ตามไม่ว่ารูปลักษณ์ภายนอกจะเป็นอย่างไร ? แต่ที่รับรู้ได้คือการปลี่ยนแปลงจากยุคแรกเริ่ม ดำรงอยู่และดับสลาย

ครั้งกระโน้นมนุษย์ต่างเคารพหวาดกลัว ทุก ๆ ปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นจากธรรมชาติ ฟ้าคำราม ฝนห่าใหญ่ คลื่นโถมกระหน่ำ อะไรต่อมิอะไรที่มนุษย์รู้สึกว่ายากแก่การควบคุม มีอำนาจลี้ลับเทพยาดาคอยปกปักษ์รักษาและควรแก่การเคารพบูชา แต่ก็มีบ้างที่หลาย ๆ ครั้งที่สิ่งมีชีวิตที่อยู่อาศัยในโลกใบเดียวกัน ห่ำหั่นเข่นฆ่ากันเอง เพื่อแย่งชิง ครอบครอง

…มองดูรายรอบอาณาบริเวณที่ยืนอยู่ สิ่งที่เห็นก็คือ ทุ่งนา สวนผลไม้และบ้านเรือนซึ่งไม่มีอะไรชี้ชัดได้ว่าอดีตกาลพื้นที่แห่งนี้เคยเป็นเช่นไร ทว่าบางอย่างที่เหลือให้เห็นและสันนิษฐานได้ว่า ถ้าหากย้อนกลับไป ๑๐, ๐๐๐ ปี บริเวณพื้นที่ตรงนี้เคยจมอยู่ใต้บาดาล ซากสัตว์ดุด่าร้ายครึ่งบกครึ่งน้ำ หรือแม้แต่สมันตัวสุดท้ายที่ถูกฆ่าตายในบริเวณทุ่งรังสิตเมื่อครั้งมีโครงการขุดคลองตามโครงการ“กอมปนีขุดคลองแลคูนาสยาม” ซึ่งในระยะต่อมาเรียกชื่อว่า “บริษัทขุดคลองแลคูนาสยาม” (Siam Lands, Canal and Irrigation Company)

รายฉบับหนึ่งได้กล่าวถึงการตั้งถิ่นฐานที่อยู่อาศัยเป็นกลุ่มเฉพาะบริเวณ “คลอง” หรือ “บาง” ที่เชื่อมต่อจากแม่น้ำ และสามารถชักน้ำเข้าในพื้นที่เพาะปลูกได้ ส่วนบริเวณพื้นที่ห่างไกลแม่น้ำ โดยมากจะเป็นหนองบึง และป่า ที่มีสัตว์มากมายอาศัยอยู่ เช่น งู, สมัน, กวาง, ช้างป่า ฯลฯ รวมถึงไข้ป่าคร่าชีวิตผู้คนมากมาย

หนังสือเล่มหนึ่งได้บอกเล่าถึงเรื่องราวการหลอมละลายของน้ำแข็ง ซึ่งนำไปสู่การเคลื่อนย้ายอพยพของสิ่งมีชีวิตด้วยเหตุของสภาวะแวดล้อม อุณหภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลง บริเวณเส้นรุ้ง ๔๐ องศาฯ ในถ้ำโฉวเขาเทียน(Choukoutien) มีการขุดพบซากโครงกระดูกมนุษย์ปักกิ่งที่มีอายุเก่าแก่ถึง ๕ แสนปี นอกจากนั้นยังมีการพบซากมนุษย์ อื่น ๆ อีกมากมาย อาทิ มนุษย์ไรดาเลนซิส มนุษย์นีแอนเดอร์ธาลและมนุษย์โครมันยอง ในบริเวณตอนเหนือของแทนซาเนียโดยครอบครัวลิคคี่ได้ขุดค้นพบซากฟอสซิลและรอยเท้า สัตว์จำพวกคน(Himinid) ที่มีอายุกว่า ๔ ล้านปี ว่ากันว่าโลกในยุคดำบรรพ์แผ่นดินนั้นเป็นแผ่นเดียวกัน แต่แผ่นน้ำแข็งละลาย หลายครั้งหลายคราว จนกัดกร่อน แบ่งแยกแผ่นดินออกจากกัน ธรรมดาของสิ่งมีชีวิตย่อมสืบเผ่าพันธุ์ สิ่งสำคัญคือสภาพแวดล้อมที่เอื้ออำนวยต่อการดำรงอยู่ อาศัย วิวัฒนาการความเปลี่ยนแปลงนั้นมีมาทุกยุคสมัย หากเทียบดูแผนที่แผ่นดินไทยในสมัยโบราณ บริเวณสามเหลี่ยมแม่น้ำเจ้าพระยา ที่เรียกขานกันว่าสามเหลี่ยมปากแม่น้ำใหม่กรุงเทพมหานคร ฯ ล่วงไปถึงสามเหลี่ยมปากแม่น้ำเก่า (Old delta)ที่เคยมีชุมชน อารยธรรมโบราณ ทราวดี ขอม สุโขทัย กระทั่งกรุงศรีอยุธยาฯ

ขอบคุณ แหล่งที่มา
หนังสือ “น้ำ”บ่อกำเนิดแห่งวัฒนธรรมไทย, สุเมธ ชุมสาย ณ อยุธยา
“ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยารากเหง้าสยามประเทศ” ,ศรีศักดิ์ วัลลิโภดม,วลัยลักษณ์ ทรงศิริ

ที่มาของภาพ :วัดเจดีย์หอย
หมู่ที่ ๔ บ้านคลองบางหลวง ตำบลบ่อเงิน อำเภอลาดหลุมแก้ว จังหวัดปทุมธานี