แย่งศพ-มอญ

เรื่องและภาพ: อัยย์ รินทร์

โคมไฟดวงแล้วเล่าถูกปล่อยขึ้นฟ้าเป็นสัญญาณอันบ่งบอกถึงการบวงสรวงบูชาต่อเทวดาฟ้าดินให้รับรู้ว่าอีกไม่นานปราสาทและโลงมอญประดิษฐานสรีระอดีตเจ้าอาวาสทั้งสององค์จะแล้วเสร็จ เล่ากันว่าเจ้าอาวาสองค์ก่อนละสังขารได้ไม่นาน เจ้าอาวาสองค์ใหม่ที่เพิ่งจะรับตำแหน่งไม่ถึงเดือนก็มรณะตาม จู่ ๆ แม่เฒ่าชาวมอญท่านหนึ่งผุดลุกขึ้นมาร่ายรำ ด้วยท่วงท่าอ่อนช้อยกลางวงล้อมเพื่อนรุ่นราวคราวเดียวกัน ด้านหน้ามีขันน้ำขนาดใหญ่  กิ่งใบส้มป่อยคอยประพรมแก่ผู้คนที่สัมผัส จับโลงมอญ เหล่าคนหนุ่มสาวต่างเตรียมพร้อมซ้อมร่ายรำแย่งศพ วัฒนธรรมที่สืบสานกันมาอย่างยาวนาน ที่มาของสำนวนประเพณีทำศพของมอญ นั้นมีปรากฏในเรื่อง “ราชาธิราช” เมื่อครั้งพระเจ้าหงสาวดีมหาปิฎกธร (พระเจ้าธรรมเจดีย์) ปลงศพพระราชมารดาเลี้ยง (พระนางมิจาวปุ หรือพระนางเช็งสอบู)

“ให้ตั้งขบวนแห่อัญเชิญพระศพสมเด็จตละนางพระยาท้าวลงสู่บุษบกบัลลังก์เหนือหลังเหรา แล้วตรัสสั่งเสนาบดีให้แยกกันออกเป็นสองพวก จะได้แย่งชิงพระศพเป็นผลานิสงส์ เสนาบดีทั้งปวงก็แบ่งกันออกเป็นสองแผนก โดยพระราชบัญชาพระเจ้าหงสาวดี จึงเสด็จดำเนินด้วยพระบาททรงจับเชือกแล้วตั้งสัตยาธิฐานว่า ข้าพเจ้ามีความกตัญญูรู้คุณสมเด็จพระราชมารดาเลี้ยง จึงคิดทำการให้ลือปรากฏไปทุกพระนคร ขอคุณพระรัตนไตรยจงเป็นที่พึ่ง ถ้าบุญข้าพเจ้าจะวัฒนาการสืบไปแล้ว ขอให้เชิญพระศพสมเด็จพระราชมารดาจงได้มาดังใจคิดเถิด ครั้นตั้งสัตยาธิษฐานแล้ว จึงตรัสสั่งให้จับเชือกชักพร้อมกัน ขณะนั้นเป็นการโกลาหลสนุกยิ่งนัก เสนาบดีแลไพร่พลทั้งปวงก็เข้าแย่งชักเชือกเป็นอลหม่าน พระศพนั้นก็บัลดาลได้มาข้างพระเจ้าหงสาวดี”***

ตะวันยามบ่ายแผดร้อนจนรู้สึกแสบตา ทว่าไม่มีสาธุชนคนใดยอมแพ้ต่อสภาพภูมิอากาศร้อนจนเทียนไขละลาย บ้างนั่งลงบนผืนเสื่อเฝ้ามองเหล่านายช่างปีนป่าย ตอกตะปูติดกระดาษลวดลายประดับโลงมอญ -นายช่างใหญ่เพิ่งจะรับช่วงต่อมาจากบิดา ถือได้ว่านี่เป็นครั้งแรกที่เขาได้ควบคุมการสร้างปราสาทในทุกๆ ขั้นตอน แน่ละเขายังมีความประหม่ากดดันอยู่บ้าง หากแต่บรรดาช่างทุกคนต่างให้ความร่วมมือร่วมใจ

ใต้ศาลาเปรียญแน่นขนัดเหล่าสาธุชนชาวมอญนั่งเปิบข้าวกันอย่างเอร็ดอร่อย ลานปรัมพิธีเหล่าหนุ่มสาวผู้มาร่ายรำในพิธีแย่งศพ แม้บางคนไม่รู้เสียด้วยซ้ำว่าสรีระที่อยู่บนโลงมอญมีชื่อเสียงเรียงนามว่าอย่างไร หาก “บุญ กุศล” คือสิ่งเดียวที่เขาและเธอเชื่อมั่นก็คงคล้ายกับพระเจ้าธรรมเจดีย์ที่ตรัสแก่เสนาบดีทั้งปวงว่า

“เราทำการครั้งนี้เป็นผลานิสงส์สนุกยิ่งนัก ต่อนี้ไปใครจะทำงานศพบิดามารดาผู้มีคุณ ก็ให้ชิงพระศพเหมือนเราซึ่งทำไว้เป็นอย่างฉะนี้ จนได้เป็นประเพณีฝ่ายรามัญสืบกันมา”

ยืนมองปราสาทอันงดงามตระการตา โลงมอญที่พร้อมสำหรับพิธีแย่งศพ ที่ เหล่าลูกศิษย์ต่างพร้อมใจกันสรรค์สร้างจนงดงามวิจิตรบรรจง ใจหนึ่งก็รู้สึกเสียดายเพราะอีกไม่กี่วันข้างหน้า สิ่งเหล่านี้จะอันตรธานหายไปด้วยเพลิงไฟที่ลุกโชน แต่อีกใจก็รู้สึกได้ว่านี่คือพลังอันแสดงให้เห็นถึงความรัก-ความศรัทธา.

ขอบคุณ ข้อมูล

Facebook page รามัญคดี

https://www.facebook.com/RamannMon