แกงส้มอาหารประเภทแกงที่นิยมทั้งในรั้ววัง พื้นถิ่นและหารับประทานได้ทั่วไปทั้งในประเทศไทยและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ภาษามลายู เรียกแกงส้มว่า อาซัมเรอบุซ (asam rebus)  มีลักษณะคล้ายแกงเผ็ด แต่ไม่ใส่เครื่องเทศ กะทิ หรือ นํ้ามัน รสเปรี้ยวด้วยนํ้าส้มมะขาม ใช้ผัก ผลไม้ หรือ ดอกไม้บางชนิด แกงกับกุ้งหรือปลา เรียกชื่อตามส่วนผสมที่ใส่ลงไปเช่น แกงส้มผักกาดขาว แกงส้มดอกแค แกงส้มมะละกอ 

ท่านผู้หญิงบุตรี วีระไวทยะ ได้เล่าถึงแกงส้มมะละกอกุ้งปลาตะเพียนสานตำรับวังรื่นฤดี ไว้ว่า

“อาหารจานนี้มีที่มาจากแม่ (หม่อมหลวงต่อ ชุมสาย คุณข้าหลวงในพระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี รัชกาลที่ ๖ และสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี) แม่เรียนทำอาหารมาจากสมเด็จพระนางฯ และเติบโตมาในครอบครัวที่ทำกับข้าว เมื่อทำอาหารถวายเจ้านาย อยากให้อิ่มท้อง อิ่มตา อิ่มใจไปทุกอย่าง จากแกงส้มกุ้งใส่มะละกอธรรมดา นำมะละกอมาปอกเปลือกฝานเป็นเส้นยาวแค่คืบแล้วมาสานเป็นปลาตะเพียน เป็นของเสวยที่ใครเห็นก็มีความชื่นใจ”

สู่ครัวพื้นบ้านที่คุณทองย้อย ดิษฐกองทอง ครูภูมิปัญญาชุมชนโรงหวด ตำบลงิ้วราย ได้เรียนรู้ตำรับแกงส้มปลาตะเพียนสานธรรมดาปลาตะเพียนจะมีก้าง แต่นี่ไม่มีก้างเพราะเป็นเนื้อมะละกอที่นำมากรีดเป็นแผ่นให้เท่ากัน แล้วมาสานตำรับนี้เป็นตำรับพิเศษ ใช้ภูมิปัญญายกระดับมะละกอธรรมดา ในวัย ๘๐ กว่าปีที่อยากจะเห็นคนรุ่นใหม่ศึกษาและรักษาภูมิปัญญาทางด้านอาหารของคนไทยโบราณ ถึงแม้ขั้นตอนการทำจะค่อนข้างยุ่งยาก หากนั่นคือมรดกที่ส่งต่อกันมาอย่างยาวนาน

18 0010

“อยากให้ลูกหลานคนรุ่นใหม่ สนใจเรียนรู้และฝึกทำจะได้ช่วยกันสืบสานตำรับแกงส้มกุ้งปลาตะเพียนสานให้อยู่คู่ครัวในชุมชนโรงหวดสืบไป”

คุณทองย้อย ดิษฐกองทอง

จากหนังสือ : ตำรับเก่าเล่าเรื่อง ณ เมืองนครชัยศรี

จัดพิมพ์โดย 

โครงการวิจัยจากเก่าสู่เก๋า นวัตกรรมอาหารไทยโบราณ-มรดกทางวัฒนธรรม ที่ล้ำค่าของมณฑลนครชัยศรี
ผศ.ดร.ศริยามน ติรพัฒน์ : ผู้อำนวยการแผนงานวิจัย

เรียบเรียง : สุชาติ ชูลี

ภาพประกอบ:ศรยุทธ รุ่งเรือง